Fasteignafélag fyrir framtíð Grindavíkur

Tilgangur

2023-2024: Ferlið sem leiddi til stofnunar Þórkötlu

Aðgerðir stjórnvalda

Í kjölfar rýmingarinnar í nóvember 2023 gripu stjórnvöld til fjölbreyttra stuðningsaðgerða í þágu íbúa Grindavíkur. Meðal annars var frumvarp samþykkt á Alþingi um tímabundinn stuðning vegna launa fólks sem starfar í Grindavík, auk þess sem ríkisstjórnin kom á fót sértækum húsnæðisstuðningi til að styðja þau sem þurftu að leigja sér húsnæði utan Grindavíkur vegna jarðhræringanna.

Í janúar 2024 kynntu stjórnvöld svo áform um aðgerðir til stuðnings við Grindvíkinga sem miðuðu að því að skapa forsendur fyrir öruggari framtíð fyrir íbúa bæjarfélagsins. Markmið aðgerðanna var að gera Grindvíkingum kleift að koma sér upp öruggu heimili, tryggja afkomu sína og veita þeim aðstoð við að bjarga verðmætum sínum.

Í undirbúningsferlinu var samráð haft bæði við íbúa bæjarins og bæjarstjórn Grindavíkur, auk þess sem ríkisstjórnin fundaði með Veðurstofu Íslands, Náttúruhamfaratryggingu Íslands (NTÍ), Seðlabanka Íslands, almannavarnadeild ríkislögreglustjóra, Húsnæðis- og mannvirkjastofnun auk fjölda jarðvísindafólks og sérfræðinga innan og utan Stjórnarráðsins.

Frumvarp um kaup íbúðarhúsnæðis kynnt

Þann 9. febrúar 2024 kynnti ríkisstjórnin frumvarp um kaup íbúðarhúsnæðis í Grindavík og yfirtöku íbúðalána sem á því hvílir, sem var samþykkt á Alþingi skömmu síðar og gert að lögum þann 28. febrúar.

Umfang fasteignakaupanna var metið á allt að 61 milljarð króna, en um er að ræða eitt stærsta verkefni vegna náttúruhamfara sem almannavarnakerfið og stjórnvöld hafa tekist á við. Samkvæmt fasteignaskrá Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar voru í lok janúar 2024 skráðar um 1.150 fullbúnar íbúðir í Grindavík og um 90 ófullbúnar íbúðir.

Talið var að frumvarpið næði til um 900 íbúða, þar af um 880 íbúða í eigu einstaklinga sem jafnframt áttu lögheimili þar 9. nóvember 2023, áður en tekið var tillit til íbúða sem hafa orðið fyrir altjóni og falla þannig utan gildissviðs frumvarpsins – en í febrúar lá fyrir að um 50 íbúðir í Grindavík hefðu eyðilagst að því marki að þær væru óviðgerðarhæfar að mati NTÍ. Að svo búnu máli er því talið að frumvarpið nái til mest um 850 íbúða.

Fasteignafélagið Þórkatla stofnað

Til þess að annast framkvæmd kaupanna stofnaði ríkið því sérstakt félag, Fasteignafélagið Þórkötlu, sem hefur það hlutverk að kaupa fasteignirnar og bera ábyrgð á rekstri þeirra fyrir hönd ríkissjóðs, auk þess sem það ber allan umsýslukostnað vegna kaupa á fasteignunum.

Félagið var fjármagnað með tvenns konar hætti. Í fyrsta lagi með lánum sem veitt voru af lánveitendum í Grindavík, en þannig mættu lánveitendur þeirri óvissu sem er uppi um virði eigna á svæðinu, og í öðru lagi með eiginfjárframlagi frá ríkissjóði, sem gert var ráð fyrir að yrði að hluta til fjármagnað með eignum Náttúruhamfaratryggingar Íslands.

Í stjórn fasteignafélagsins voru skipuð þau Óskar Jósefsson, Guðrún Þorleifsdóttir og Hermann Hermannsson, og Örn Viðar Skúlason var ráðinn í stöðu framkvæmdastjóra félagsins skömmu síðar.

Starfsemi Þórkötlu frá upphafi og til dagsins
í dag

Félagið tók til starfa snemma í apríl og hefur til þessa dags yfirfarið og samþykkt kaup á 660 húseignum í Grindavík eða um 85% allra umsókna sem borist hafa.

Alls hefur félagið fengið 890781 umsóknir um kaup á íbúðarhúsnæði í bænum, en heildarfjöldi þeirra eigna sem geta fallið undir úrræðið er um 950-100000.

Búið er að undirrita og þinglýsa rúmlega 715471 kaupsamningumi. Félagið hefur greitt 22,2 milljarða króna í kaupsamningsgreiðslur og yfirtekið lán hjá 16 lánastofnunum að andvirði um 11,4 milljörðum króna.